Harowie Nuruscy, czyli Białochorwaci i Chorwacja Biała
Pokazana tutaj Nurusja złożona z Nurii i Budynowi a w jej ramach Chrobacja Biała – czyli historyczna Małopolska – ciągnęła się daleko na wschód, a tworzyły ją pierwotnie Wielka Haria, Wiślania, Ruś Czerwona i Wołyń. Potem doszły do tego ziemie zakarpackie Morawy i Uhorze oraz Wagowędia, Pokucie i Bukowina. Na koniec dołączyła Chrobacja Czerwona-Mała nad Morzem Sporów (Śródziemnym). Tę ostatnią Chrobację należałoby nazywać Czarną – w zgodzie ze słowiańską tradycją nazewniczą – jako najmłodszą i najmniejszą. Poza tym Chrobacja Czerwona Wielka to Zachodnia Ukraina – Grody Czerwieńskie i Nu-Rusja (Ha-Rusja, He-Roja, Ger-ros)
Skąd pochodzi nazwa Kraków?
- pyta na swoich internetowych stronach miłośnik Krakowa z Chorwacji.
Z Krakowem, pięknym miastem, w którym tak lubię przebywać, łączą się dwie moje wątpliwości, na które nie umiem znaleźć odpowiedzi.
Skąd pochodzi nazwa Kraków?
Co to jest Biała Chorwacja i czy rzeczywiście istniała?
Trzeba przyznać, że biorąc pod uwagę etymologię nazwy miasta, gubimy się w domysłach. Aleksander Bruckner w swoim „Słowniku etymologicznym” w jednym miejscu pisze (na stronie 264) „częste w całej zachodniej Słowiańszczyźnie, zdrobniałe „krakowiec”, od krak, tj. kruka, porównaj krakać, kraczę, powtarzającego się z tą lub inną samogłoską jako dźwiękonaśladowcze we wszystkich językach (lit. Krokti, łac. Crocire, niem Krähe), kraknąć”, a tymczasem na stronie 357 czytamy: „nazwa osobowa dzierżawcza, z przyrostkiem dzierżawczym –ów – Kraków tj. gród (rzeczownik zawsze się opuszcza) Kraka”. Istnieje – jak widać – kilka koncepcji wyjaśniających pochodzenie nazwy “Kraków”. Jedna z nich wywodzi nazwę miasta od słowa krak, oznaczające kruka, inna od imienia legendarnego księcia Kraka. Ale jest jeszcze wersja ze słowem „krzak”, chociaż dla mnie jest ona wątpliwa.
Drugą sprawą, o której właściwie nic nie wiem, to jest nazywanie Małopolski Białą Chorwacją. Mam w związku z tym pytanie do Krakusów, czy cokolwiek wiedzą na ten temat. Wielbiciele tego rozwiązania twierdzą, że tzw. Chorwaci Północni, zwani Białymi, mieszkali przed VI wiekiem na terenie dzisiejszej Małopolski, Górnego Śląska i części Rusi – i podobno cesarz bizantyjski Herakliusz (610-641) poprosił Białych Chorwatów o pomoc w obronie swego imperium przed najazdami Awarów. Siedem plemion białochorwackich pod przewodnictwem dwóch sióstr Bugi i Tugi oraz pięciu braci: Kluka, Lobla, Muhlo, Kosjenica i Horwata ruszyło w długą wędrówkę na tereny dzisiejszej Chorwacji. O Białych Chorwatach pisał również Nestor. Wielki Słownik Olgebrandta, któremu po sprawie Wita Stwosza cuś nie wierzę, pisze: „Prasiedzibą wszystkich tych plemion (Kroatów) są ziemie tatrzańskie, nazywane u Konstantego Porfirogenety Wielką lub Białą Chorwacją czyli Krobacyją, od gór Karpackich czyli Cherbów”. Sagi skandynawskie nazywają Karpaty Chorwackimi Górami.
W pewnych amerykańskich dokumentach imigracyjnych z 1911 r. znajduje się zapis, że około 100 tys. imigrantów przybywających do USA z okolic Krakowa deklarowało swą narodowość jako
Białochorwaci. Jako Białochorwatkę uważała się również matka Ojca Świętego.
Przeciwnicy tej teorii twierdzą, że to wszystko jest wymysł Austriaków, to oni zmuszali Polaków do przyjęcia tej fantazji i teraz siedzą i się cieszą. Ale u Kolberga znowu to samo. Według tego etnografa ludność wiejska z okolic Krakowa sama siebie określała nazwą „Biali Chorwaci”.
Sprawą, która od dawna fascynuje badaczy, jest powtórne zasiedlenie przez Słowian terenów Polski. Po wyjściu z leśnych terenów Rusi nasi przodkowie przeszli przez teren Polski i poszli na południe i zachód. Po pewnym czasie część z nich wróciła na północ i to byli nasi bezpośredni przodkowie. I żeby było śmieszniej, przypuszczalnie na terenie Wielkopolski byli Serbowie, którzy następnie poszli na zachód i południe.
Krakusy – wiecie coś na ten temat? To jest wszystko wymysł Austriaków, czy coś jest na rzeczy?
Dla zainteresowanych tematem dwa linki – pierwszy i drugi
Fragment dyskusji z WWW.historycy.org
witam forumowiczow i jako debiutant z gory prosze o wyrozumialosc. kwestia kraka i malopolskiej bialej chorwacji interesuje mnie nieco. stad pozwalam sie trzy grosze dorzucic
jesli chodzi o to czy Krak to figura zmyslona, sklanialbym sie jednak do pogladu ze cos jest z nim na rzeczy i w jakis sposob musial on zaistniec w przeszlosci (moze jako bostwo jesli nie jako osoba?)
obszar Chorwacji z przyległościami w bylej Jugoslawi (czyli krotko chorwacji czerwonej, hehe) roi sie od nazw z ‚krak’, czy chocby krk w tle (jak znana z atrakcji turystycznych wyspa).
co wiecej, istnieje nawet Krakovski Gozg (czyli zdaje sie las lub gaj), akurat w chwili obecnej w Slowenii sie znajdujacy. jest tam rezerwat ptaków, ale nie kruków. na marginesie, przy pobliskiej drodze byla bitwa podczas wojny 10-dniowej o niepodleglosc Slowenii.
swoja droga Chorwaci coraz aktywniej przyznaja sie do wywedrowania z Iranu via Krakow wlasnie, ktory postrzegaja jak cos w rodzaju atlantydy kroackiej bo skoro tak, to wczesnosredniowieczne panstwo bialochorwackie byloby pierwszym panstwem chorwackim w europie, hehe.
oczywiscie jest w tym watek propodandowy typowy dla narodów świeżo wyemancypowanych. ale powoluja sie oni m in na amerykanski Atlas Ras i Ludow z 1911 roku, sporzadzony dla potrzeb senatu USA, ktory mowi o 100 tys (z pamieci) Bialochorwatach ktorzy w Ameryce byli zarejestrowani.
twierdza tez ze matka Karola Wojtyly w dokumentach chrztu miala wpisana narodowosc Bialochorwacka. Niestety sprawdzic tego nie moge. ale moze ktos z szanownych forumowiczow sprawdzal te chorwackie tropy?
Rzeczywiscie niektorzy w okolicach Krakowa poslugiwali sie nazwa Chrobacja, ale o genezie wiem niewiele?
Tak dla porównania: mapki lokalizujące Białą Chorwację według dwóch szkół.
Na początek „szkoła wiedeńska”, z Krakowem jako centrum Białej Chorwacji. Mapka pochodzi z „Atlas to Freeman’s Historical Geography”, 1903, 3rd edition (podaję za http://www.hr/darko/etf). Teren tej Białej Chorwacji prawie dokładnie pokrywa się z ziemiami zagarniętymi przez Austrę w 3-cim zaborze.
Chciałem tu dodać drugą mapkę, z Białą Chorwacją rozciągającą się od Wisły, przez Grody Czerwieńskie aż po Ruś Zakarpacką (szkoła „petersburska”), ale z nieznanych mi powodów technicznych nie otwiera się w podglądzie postu.
Dorzucę ją, jak rozwiążę ten problem.
Poniżej link do zespołu artykułów. Wyciąłem fragment by naświetlić sytuację Białej Chorwacji w VIIw. będącej na drodze i w okolicy >nowych Awarów<. Osobiście nadal uważam że prościej założyć że Biała Chorwacja była zamieszkała przez wojowników Chobrata. Konstantyn ma pisac o Chorwacji w połowie Xw. ale Ljudowit ze stolicą pod Zagrzebiem nie jest opisywany jako Chorwat. Chorwacja pojawia się wraz z nowym tworem zjednoczeniowym, nowa dynastią dopiero w połowie IXw – Trpimir (dux Chroatorum). Nazwa mogła być też skutkiem legendy.
http://mek.oszk.hu/03400/03407/html/45.html
♦
CZY JESTEŚMY CHORWATAMI?
CZY JESTEŚMY CHORWATAMI?
http://www.muzeum.tarnow.pl/wydawnictwa/czytelnia/artykuly/kroacja.htm
Państwo polskie zaczęło się od Wielkopolski – to wie każdy uczeń. Ale kto
zamieszkiwał ziemie, które podbił Bolesław Chrobry, a które dziś nazywamy
Małopolską? Odpowiedź na to pytanie jest trudna nawet dla wybitnych znawców
przeszłości. Z całą pewnością nie byli to Małopolanie, takie plemię
słowiańskie nigdy nie istniało. Wielu historyków skłania się do stwierdzenia,
że w IX i X wieku dzisiejszą Małopolskę zamieszkiwali Wiślanie. Jedynym
źródłem historycznym, które sugeruje istnienie państwa Wiślan jest tzw.
Legenda Panońska, opowiadająca o dokonaniach św. Metodego.
Mapa polski XI-wiecznej z Chrobacją Biała i Czerwoną
[źródło: http://chrobacja.svasti.org/
Chrobacja - starożytna kraina słowiańska z pierwotną stolicą na Łysej Górze (Łysiec) (przez chrześcijan nazywana kłamliwie Świętym Krzyżem), rządzona przez Kagana(Cesarza Słowian), której istnienie negują współcześni historycy. Nie umiescza się jej na obecnie drukowanych mapach średniowiecza, jednak jeszcze 100 lat temu Chrobacja istniała w historycznej samoświadomości Polaków. Te mapy nie kłamią - kłamią za to historycy, którzy nie mogą uwierzyć, że do 999r Chrobacja istniała i była pogańska, a Mieczysław I (Mieszko) ochrzcił tylko Polan/Kujawian.]
WIELKA I MAŁA
Bolesław Chrobry
Na ogół panuje zgodność naukowców, że określenie „wielki” przy nazwie
geograficznej oznacza coś co jest pierwsze lub ważniejsze od tego, którego
nazwie towarzyszy określenie „mały”. W ten sposób ukształtowała się nazwa
historycznych krain, które utworzyły państwo polskie. Najpierw powstało
księstwo Polan, któremu nadano nazwę „Polska” , a kiedy przyłączono doń
kolejną dużą ziemię to dla odróżnienia od ważniejszej Wielkiej Polski, nazwano
ją Małą Polską.
Skoro więc kraina podbita przez Chrobrego dopiero w XI wieku zaczęła nazywać
się Małopolską, to czym była wcześniej?
Źródła historyczne, współczesne kształtowaniu się państwa polskiego, nawet nie
zauważyły mieszkańców tych ziem, choć dość szczegółowo wymieniają nazwy
plemion słowiańskich, położonych na Śląsku. Nawiasem mówiąc, nie ma w nich
żadnej wzmianki również o Polanach, którzy wówczas zapewne już zaczęli
kształtować swe struktury do budowania państwa.
Jedynym źródłem pozostanie nam zatem wspomniana hagiografia św. Metodego.
Opisujący jego poczynania w państwie morawskim autor przytacza przestrogę
wobec mocnego „księcia na Wiśle”, który niepokoił chrześcijańskie Morawy, a
sam nie chciał się ochrzcić. W końcu spotkała go zasłużona kara: dostał się do
niewoli i został pod przymusem nawrócony
Według polskich historyków dowodzi to istnienia w IX w. dobrze zorganizowanego
państwa Wiślan, które obejmowało tereny dzisiejszej Małopolski. Według nich
stolicą tego księstwa nie mogła być Wiślica, bo nie ma tam śladów jakiegoś
grodziska, zatem stolicą Wiślan musiał być Kraków, którego wszakże legenda o
św. Metodym nie wymienia.
Jak jednak to możliwe, że przez następne stulecia nie zachowały się w
Małopolsce żadne ślady po Wiślanach, skoro mieli państwo wcześniej niż
Polanie? Tak łatwo przekonwertowali się na Małopolan?
LECH, CZECH I RUS
A może jest inne wytłumaczenie? Znana legenda o trzech braciach, którzy dali
początek narodom słowiańskim w tej części Europy zaczyna się tak: „Zstąpiwszy
z gór kroatskich bracia Lech, Czech i Rus
”. Jeśli jest prawdziwe
porzekadło, że w każdej legendzie tkwi ziarno prawdy, to trzeba sobie zadać
pytanie o „góry kroatskie”. Nazwa jest prosta do wyjaśnienia – chodzi o jakieś
góry chorwackie. Mało jednak prawdopodobne, aby protoplaści Polaków, Czechów i
Rosjan wędrowali aż znad Adriatyku
.
Żyjący w latach 905 – 959 bizantyjski cesarz i pisarz Konstantyn Porfirogeneta
pozostawił zapiskę o państwie Biała Chorwacja, które zajmowało rozległy region
wokół stolicy w Krakowie i obejmowało część dzisiejszej Polski, Czech i Słowacji.
Podobno w VII w. Cesarz bizantyjski Herakliusz (610-641) poprosił Białych
Chorwatów o pomoc w obronie swego imperium przed najazdami Awarów. Siedem
plemion białochorwackich pod przewodnictwem dwóch sióstr Bugi i Tugi oraz
pięciu braci: Kluka, Lobla, Muhlo, Kosjenica i Horwata ruszyło w długą
wędrówkę do dzisiejszej Chorwacji. W VII w. przyjęli chrzest jako pierwsi
wśród Słowian.
Cesarz Konstantyn Porfirogeneta wspomina, że Chorwaci zawarli w 679 r. pakt z
papieżem Agatonem, w którym zobowiązali się do powstrzymania przed agresją
przeciw sąsiednim chrześcijańskim państwom. Podczas swej pielgrzymki
duszpasterskiej w Zagrzebiu, we wrześniu 1994 r. papież Jan Paweł II
przypomniał 13 wieków chrześcijaństwa Chorwatów.
Oczywiście można mieć wątpliwości, czy jeśli nawet Biali Chorwaci żyli w
dzisiejszej Małopolsce, to po exodusie siedmiu plemion w VII w. nie
pozostawili jej bezludnej, zwolniwszy miejsce późniejszym Wiślanom?
Niezwykle interesujące są w tym względzie dokumenty z 1911 r., znajdujące się
w Stanach Zjednoczonych (US Senate - Reports of the Immigration Commission,
Dictionary of Races or Peoples, Washington DC, 1911, p. 40, 43, 105). Wynika z
nich, że około 100 tys. imigrantów, którzy przybyli do USA z okolic Krakowa
deklarowało swą narodowość jako
Białochorwaci.
Zresztą wystarczy sięgnąć po tom „Krakowskie” monumentalnego dzieła
etnograficznego Kolberga, by znaleźć informację, iż okolice Krakowa nazywane
są Białą Chrobacją.
CHORWACKA ATLANTYDA
Fakty te są znane polskim historykom, choć przyjmują je oni z rezerwą i raczej
niechętnie szukają związków historycznych Małopolski z tą koncepcją rozwoju
Słowiańszczyzny. Tymczasem do dziś również niektórzy mieszkańcy Ukrainy
uważają się za Białych Chorwatów.
Najsłynniejszy ukraiński kronikarz Nestor z Kijowa napisał w swej „Powesti
wremiennych let” z 1113 r., że Biali Chorwaci przyczynili się do założenia we
wczesnym Średniowieczu Rusi Kijowskiej. Bardzo stara legenda mówi o trzech
braciach którzy założyli Kijów, jeden z nich nosił imię Horiw, które mogło
pochodzić od nazwy Horwat. Zastanawiające, że wiele legend, obyczajów i
toponimów na Ukrainie jest tak bardzo pokrewnych z dzisiejszą Chorwacją, iż
przypadek jest tu wykluczony. W historycznej Pagani, którą zasiedlili Chorwaci
na Bałkanach wiele jest nazw geograficznych podobnych jak w Zachodniej
Ukrainie, np.: Neretwa, Mosor, Ostorzac, Gat, Sinij, Kosinij, Kostrena, Knin,
Modrus
Równie wiele paralelnych związków można odnaleźć na Słowacji i w Czechach! A w
Małopolsce?
CHROBACI SPOD KRAKOWA
Także na naszych terenach można spotkać nazwy bardzo podobne do chorwackich,
jak Trzebinia, Jawornik, Domosławice, Kłobuki, Koprzywnica, Łomnica, Odra,
Roztoka, Rybnik, czy Sielce. Wiele wskazuje na to, że toponimy związane z
Tarnowem i jego najbliższą okolicą noszą pokrewieństwo z językiem chorwackim,
ale to jest temat na oddzielne rozważania.
Są małopolanie których nazwisko wprost wywodzi się od „Chorwata”, jak Karwat,
Chrobot, czy Chrobak. Im głębiej jednak sięgniemy do zabytków języka
polskiego, a ściślej do dialektu małopolskiego, to tym częściej spotykamy
nazwy, słowa i określenia chorwackie.
Jest dość dowodów na potwierdzenie informacji cesarza Konstatntyna
Porfirogenety, że plemiona Białych Chorwatów rzeczywiście opanowały od VI w.
ziemie dzisiejszej Małopolski, a nawet znacznie większe terytorium.
Białym Chorwatem był
św. Wojciech, bo cały jego książęcy ród Sławnikowiców
miał chorwackie korzenie. Ich siedzibą był warowny gród Mulin koło Kutnej Hory
(na zachód od Pragi). Sławnikowice zaczęli w X w. jednoczyć chorwackie
plemiona budując zaczątki państwa ze stolicą w Libicy. Kiedy w 995 r. książę
Sobiesław Sławnikowic toczył walki obronne przed sąsiednimi plemionami
pogańskimi, został zaatakowany przez czeskiego księcia Przemysła, który
zburzył Libice i wyciął większość populacji Chorwatów. Echa tej tragedii
znajdujemy w „Żywocie św. Wojciecha”.
Budujące się państwo czeskie nie chciało mieć konkurencji. W podobny sposób
mógł opanować białochorwatów Bolesław Chrobry w dzisiejszej Małopolsce.
Chociaż prawdopodobny jest też inny scenariusz.
Historycy twierdzą, że Mieszko I, chcąc wyłączyć Bolesława z sukcesji do
władzy w swym gnieżnieńskim państwie, ożenił go z księżniczką węgierską i
osadził w Krakowie po uprzednim podbicu Małopolski w 989 r.
♦
http://bialczynski.wordpress.com/slowia ... cja-biala/Wiślanie i Biała Chorwacja z Wikipedii
Wiślanie – plemię zachodniosłowiańskie z grupy plemion lechickich zamieszkujące we wczesnym średniowieczu tereny w dorzeczu górnej Wisły.
Źródła wymieniające Wiślan lub ich kraj:
Geograf Bawarski (843) – Uuislane – (48) na mapie,
„Opis świata” Alfreda Wielkiego (IX w.) – Visle Lond,
„Legenda Panońska” (ok.885) – „w Wiślech” tzn. kraj zwany: „Wisły”,
Historia od VI do VIII wieku
Nie sposób określić, kiedy przyjęła się nazwa Wiślanie dla wspólnoty osadniczej w dorzeczu górnej Wisły.
Konstantyn Porfirogeneta wymienia w dziele De administrando imperio Białą Chorwację jako miejsce skąd w VII wieku 7 plemion chorwackich miało wyruszyć na Bałkany (na terytorium dzisiejszej Chorwacji) na zaproszenie cesarza Bizancjum Herakliusza, by bronić granic cesarstwa. Według Konstantyna część plemion pozostała w swojej starej ojczyźnie.
Historycy wiodą spór co do umiejscowienia wymienionej przez Konstantyna Białej Chorwacji, nawet negując jej istnienie. Nie jest też wiadome czy Wiślanie pochodzą od Chorwatów[1], czy też napłynęli ze wschodu na ich terytorium, po przemieszczeniu się Chorwatów na zachód i południe. Nie ma też dowodów na to że opisywana Biała Chorwacja leżała na terytorium Wiślan.
Kraj Wiślan nie wyróżniał się szczególnym zaludnieniem na tle innych ziem polskich. Prawdopodobnie aż do połowy VIII wieku miejscowa ludność nie budowała grodów, co mogło wynikać z częstego przemieszczania się.
Terytorium i sąsiedzi w IX wieku
Obszar zamieszkany przez plemię Wiślan w IX wieku obejmował zapewne część ziem Małopolski zachodniej opierając się na północnym wschodzie o puszcze rytwiańską i szydłowską, być może sięgając źródeł Warty i Pilicy, a na południu o Karpaty. Na wschodzie prawdopodobnie obejmował dorzecze Dunajca, a na zachodzie dorzecze Skawy. Źródło Wisły mogło już leżeć na ziemi Gołęszyców, którzy sąsiadowali z Wiślanami od południowego zachodu. Pozostali sąsiedzi to: Opolanie (północny zachód), hipotetyczne plemię zamieszkujące ziemię sandomierską (północny wschód), Lędzianie (wschód). Nie jest jasne, jakie plemiona żyły na północ od Wiślan, na obszarze dzisiejszego województwa świętokrzyskiego.
Z tezami tymi polemizuje Przemysław Urbańczyk[2], który kwestionuje wiarygodność istnienia plemion Wiślan (a także Polan).
Grody Wiślan
Zespół w Stradowie na przedwojennej rycinie. „Zamczysko” być może pochodzi z okresu piastowskiego. Jego wały wznosiły się na wysokość do 18 metrów
Cechą charakterystyczną grodów małopolskich w okresie plemiennym była ich niewielka liczba i ogromne rozmiary, często przekraczające 10 hektarów. Koncentrowały się głównie na linii Podkarpacia, najczęściej wyżynnie, na stokach wzgórz. Dominował typ pierścieniowaty z wałem o konstrukcji skrzyniowej. Wielkie grody Wiślan znajdowały się m.in. w Krakowie, Stradowie, Demblinie, Naszacowicach, Stawach, Zawadzie Lanckorońskiej, Trzcinicy nad Ropą, na Bocheńcu i w Wiślicy. Największymi rozmiarami wyróżnia się grodzisko w Stradowie, które liczy sobie 25 hektarów, ale zapewne gród ten nigdy nie istniał w tej formie, gdyż część fortyfikacji powstała już w czasach piastowskich, gdy zniszczeniu uległ gród z epoki plemiennej.
Badania archeologiczne wykazały niewielki stopień zabudowy (lub zupełny jej brak) wielu z tych grodów, co wskazuje, że pełnić mogły funkcję refugialną, tzn. służyły za schronienie okolicznej ludności i ich dobytku w czasie wojny. Niemniej, nie można wykluczać, że niektóre z nich były ośrodkami administracyjnymi i wojskowymi.
Przypuszcza się, że głównym grodem Wiślan był Kraków. Wskazują na to rozmiary i stopień zabudowy wzgórza wawelskiego, monumentalne kopce Kraka i Wandy, późniejsze znaczenie tego ośrodka. Odkryty u podnóża Wawelu skarb grzywien siekieropodobnych bywa interpretowany jako dowód rozwiniętego fiskalizmu, a pojedyncze znaleziska dowodzą m.in. kontaktów ze strefą kulturową Madziarów.
Wielkie kopce krakowskie
Kopiec Krakusa
Cechą szczególną Małopolski na tle reszty ziem polskich są także wielkie kopce, o średnicy dochodzącej nawet do 50 metrów, które znajdują się m.in. w Krakowie, Krakuszowicach[3], Przemyślu i Sandomierzu. Z terenu Krakowa znane są trzy wielkie kopce – Krakusa, Wandy i nieistniejący już kopiec Esterki. Jedynym przebadanym przez archeologów jest kopiec Krakusa, usypany zapewne w VIII wieku. Wiele wskazuje na to, że celem jego powstania był pochówek nakurhanowy.
Istnieje wiele domysłów, kto został pochowany na szczytach tych konstrukcji. Wymienia się m.in. Awarów i Wikingów. Najbardziej prawdopodobna wydaje się hipoteza, że kopce krakowskie są pozostałością po pochówkach miejscowych władców, co wskazywałoby na Kraków jako ważne centrum władzy w Małopolsce i utwierdzało w przekonaniu, że gród ten był stolicą Wiślan.
Wiślanie w źródłach z epoki
Istnieją trzy przekazy źródłowe, które łączy się z plemieniem Wiślan. Najsłynniejszym z nich jest informacja z Żywotu świętego Metodego (zwanego też Legendą Panońską) o przepowiedni, której autorem miał być Metody:
Był zaś w nim [Metodym] także dar proroczy, tak że spełniało się wiele przepowiedni jego, z których jedną lub dwie opowiemy. Książę pogański, silny bardzo, siedzący w Wiślech [Wiśle ?], urągał wielce chrześcijanom i krzywdy im wyrządzał. Posławszy zaś do niego [kazał mu] powiedzieć [Metody]: Dobrze będzie dla ciebie synu ochrzcić się z własnej woli na swojej ziemi, abyś nie był przymusem ochrzczony na ziemi cudzej, i będziesz mnie [wtedy] wspominał. I tak też się stało.
Drugim źródłem, które zdaje się potwierdzać istnienie Wiślan jest tzw. Geograf Bawarski, którego autor wymienia plemię Vuislane. Trzecie źródło to powstała w IX wieku Germania króla angielskiego Alfreda Wielkiego, będąca przeróbką dzieła Orozjusza z V wieku. Zawiera ona wiadomość o Wisle lond, leżącym na wschód od Moraw i graniczącym z Dacją.
Tekst o księciu siedzącym w Wiślech w Żywocie świętego Metodego stał się powodem sformułowania hipotez o podboju państwa Wiślan przez Morawy, chrystianizacji Wiślan w obrządku wschodnim i stolicy ich państwa w Wiślicy, ale ostatnią z tych tez obaliły wykopaliska archeologiczne, a pozostałych dotychczasowe badania archeologiczne nie zdołały potwierdzić.
Historia polityczna
Praktycznie nic nie wiadomo o historii Wiślan do drugiej połowy IX wieku. Dopiero Żywot świętego Metodego zawiera opis wydarzeń, które tradycyjnie w historiografii wiąże się z tym plemieniem. Według autora Żywotu
potężny książę „wyrządzał krzywdy” chrześcijanom. Mogło się to objawiać w wyprawach łupieskich na terytorium Wielkich Moraw, a może tylko w prześladowaniu misji chrześcijańskich. Zgodnie z groźbą świętego Metodego (który mógł pełnić w tym konflikcie rolę dyplomaty władcy Państwa Wielkomorawskiego) został jednak pochwycony i zmuszony do przyjęcia chrztu. Wydarzenia te musiały mieć miejsce podczas drugiego pobytu Metodego na Morawach, w latach 873-885, a księciem, który zwyciężył władcę Wiślan był Świętopełk Wielki.
Żywot Metodego nie zawiera żadnych informacji o włączeniu ziem Wiślan do Rzeszy Wielkomorawskiej, jednak teoria taka kiedyś cieszyła się dużą popularnością. Zdaniem niektórych badaczy podparciem tej hipotezy jest odkrycie śladów zniszczenia w wyniku najazdów w końcu IX wieku parunastu grodów w południowej Małopolsce. Jednak nie sposób na razie udowodnić, że są to pozostałości akcji podboju kraju Wiślan przez Świętopełka, a nie np. walk Wiślan z Gołęszycami.
Nie ma dowodów na przyłączenie kraju Wiślan do Wielkich Moraw, ale okres do początku X wieku mógł być dla Wiślan okresem wpływów wielkomorawskich, jeśli nawet nie kulturowych (archeologia potwierdziła jedynie występowanie wielkomorawskiego płacidła – grzywien siekieropodobnych[4]), to politycznych. Nie można wykluczyć, że książę Wiślan był wasalem Świętopełka. Sytuacja polityczna w tej części Europy zmieniła się radykalnie w pierwszych latach X wieku, po opanowaniu Panonii przez koczowniczych Madziarów i upadku, w wyniku ich najazdów i kryzysu po śmierci Świętopełka, Państwa Wielkomorawskiego.
Wszelka (hipotetyczna) zależność Wiślan od potężnego sąsiada skończyła się wraz z jego upadkiem. Konsolidację „państwa” w następnych latach musiało jednak utrudniać sąsiedztwo Węgrów, którzy pojawili się na ziemi Lędzian i zapewne podporządkowali sobie przynajmniej część tego plemienia (podbitego następnie ok. 930-40 przez Ruś Kijowską). Nie wiadomo jak często Węgrzy najeżdżali terytorium Wiślan, ale pojedyncze znaleziska i fakt powstania nowych linii wałów wokół części małopolskich grodów w początku X wieku wskazuje na to, że takie najazdy mogły mieć miejsce.
W historiografii polskiej utarło się, że Wiślanie byli jednym z dwóch silnych plemion polskich, zdolnych dokonać zjednoczenia polskich ziem, ale splot różnych okoliczności sprawił, że osiągnięcie to stało się udziałem Polan. W rzeczywistości niewiele wiadomo o sile i możliwościach Wiślan w okresie przedpaństwowym, ale najczęściej uznaje się że osiągnęli znaczne sukcesy w budowie struktur plemiennych.
W roku 955 król niemiecki Otton I zadał Węgrom klęskę w wielkiej bitwie nad rzeką Lech. Być może po tym wydarzeniu, a może parę lat wcześniej, państwo Wiślan zostało przyłączone przez księcia Bolesława I Okrutnego do Czech. Okres przynależności do Czech zaowocował korzystnym rozwojem gospodarczym Krakowa, który stanowił ważny punkt na szlaku handlowym Praga-Kijów. Stolicę Wiślan wymienił jak uważają niektórzy uczeni w swojej relacji Ibrahim ibn Jakub, a fragmenty tej relacji wykorzystał w Księdze dróg i krajów Abu Abdullah al-Bakri:
Co się tyczy kraju Bolesława, to jego długość od miasta Faraga [Praga] do miasta [trkw]( bywa to odczytywane jako Krakwa bądź Karako czyli Kraków, ale pewności nie mamy) [wymaga] podróży trzech tygodni. Miasto Faraga [jest] najzasobniejsze z kraju w towary. Przybywają do niego z miasta trkw [Kraków?] Rusowie i Słowianie z towarami.
Do dziś kwestiami zagadkowymi pozostają czas i sposób przejęcia ziemi Wiślan przez Piastów. Badania archeologiczne nie doprowadziły do odkrycia żadnych śladów ewentualnej wojny o te terytoria – cała sieć wiślańskich grodów pozostała nietknięta. Według jednej z hipotez Bolesław Chrobry miał sprawować władzę nad krajem Wiślan z nadania swego dziadka Bolesława Okrutnego. Po śmierci ojca w 992 pokonał on swoich braci i odebrał im ich terytoria jednocząc tym samym Małopolskę z resztą państwa. Inna hipoteza mówi, że ziemię Wiślan przyłączył jeszcze Mieszko I, ale we współpracy z synem i miejscową elitą władzy.
Pod rokiem 999 w Kronice Czechów Kosmasa z Pragi jest napisane[5]:
Albowiem polski książę Mieszko, nad którego nie było podstępniejszego człowieka, wnet zabrał podstępem miasto Kraków, zabiwszy mieczem wszystkich Czechów, których tam znalazł.
Zdaje się tym potwierdzać okupacyjny charakter władzy czeskiej na tym terenie z garnizonem wojskowym w mieście[6]:
Jak dotąd nie znany jest żaden przedstawiciel plemienia Wiślan. Część badaczy podejrzewa, że księciem wiślańskim znanym z Żywotu Metodego był Wysz, ojciec Michała, który od 910 roku rządził Zachumlem. Jednak przeważa teoria, że Wysz pochodził z plemienia Lędzian. Jeszcze innym domniemanym księciem Wiślan jest Dobromir, ojciec trzeciej żony Bolesława Chrobrego – Emnildy. Ten z kolei najczęściej identyfikowany jest jednak z plemieniem Milczan.
Legenda
Historycy od dawna poszukują ziarna prawdy w legendach, należących do tzw. cyklu legend krakowskich. Część badaczy uważa, że podanie o smoku wawelskim jest echem obecności Awarów w Krakowie w VII wieku. Niektórzy sugerują, że bydło, które w kronice Wincentego Kadłubka miejscowa ludność oddawała smokowi na pożarcie to narzaz – podatek w rogaciźnie płacony Awarom. Są także zwolennicy teorii, że fragment o wojnie z Aleksandrem Wielkim w tejże kronice jest w rzeczywistości wspomnieniem walk Wiślan ze Świętopełkiem:
Gdy więc niezliczone wojska nieprzyjaciół zewsząd wdarły się do Polski, on sam, zmusiwszy wpierw Panończyków do uległości, wkracza jak przez tylne drzwi przez Morawy, rozwija skrzydła wojsk i podbiwszy zwycięsko ziemię krakowską i śląską, z ziemią zrównuje wiekotrwałe mury
Według mistrza Wincentego założycielem Krakowa był Grakchus, który najczęściej występuje w kronikach pod imieniem Kraka. W istocie wielu badaczy uważa, że nazwa Krakowa pochodzi od człowieka o imieniu Krak. Według Jana Długosza miejscowa ludność usypała Krakowi kopiec.
Religia i miejsca kultu
Świętogóry – Święte Miejsce ze Świętym Źródłem na Gołoborzu [patrz także artykuł o Górach Królestwa Sis]
W okresie plemiennym Wiślanie – jak wszystkie plemiona polskie – oddawali kult bogom słowiańskim. Nie wiadomo nic o specyfice wierzeń Wiślan i ich ośrodkach kultu (liczne we wschodniej Małopolsce Żmigrody mogą wskazywać na znaczenie kultu Żmija w tej części kraju, ale jest to domysł oparty na słabych przesłankach).
Blisko domniemanych granic wspólnoty osadniczej Wiślan leży Łysa Góra i hipotetyczne miejsce kultu w Wapiennicy (zapewne na ziemi Gołęszyców), ale nie sposób ustalić zasięgu ich promieniowania. Być może miejscami kultu Wiślan były wielkie kopce krakowskie.
Przedmiotem żywej dyskusji wśród mediewistów jest od lat zagadnienie chrystianizacji Wiślan. Popularna kiedyś teoria o objęciu Wiślan misją Metodego, a więc początkach chrystianizacji w obrządku słowiańskim w końcu IX wieku jest dziś powszechnie krytykowana i nie doczekała się żadnego potwierdzenia w badaniach archeologicznych. Nawet gdyby Świętopełk podbił Wiślan to krótki czas trwania misji Metodego na Morawach i trudności jakie tam napotkała zapewne uniemożliwiłyby przeniesienie jej na peryferie państwa.
Chrystianizacja Wiślan rozpoczęła się więc w okresie rządów czeskich. Prawdopodobnie w tym czasie powstała przynajmniej jedna budowla sakralna na wzgórzu wawelskim (tzw. rotunda A), a możliwe że także kilka innych (rotunda B, rotunda C, tzw. budowla czworokątna). W roku 1000 dawna stolica państwa Wiślan stała się siedzibą biskupstwa.
Pochodzenie i losy nazwy Wiślanie
W dawnej polszczyźnie słowem Wisły określano wartko płynące rzeki w swym górnym biegu lub wręcz wody spadające z wodospadów. Tak się składa, że kraina Wiślan jest poprzecinana takimi spływającym z pobliskich Karpat ciekami wodnymi. Określenie z Legendy panońskiej mówiące o księciu siedzącym w Wiślech oznaczało nie nazwę miasta (np. Wiślica) ale nazwę kraju. Cały obszar od Gór Świętokrzyskich do Karpat nazywano Wisłami. Określenie w Wiślech jest analogiczne do określenia na Morawach” (nazwa kraju od rzeki Morawy).
Nazwa ta obecna w IX wieku jednak dosyć nagle i zagadkowo znika pod koniec tego stulecia, a w wieku X już nie funkcjonuje. Jest rzeczą charakterystyczną, że pojawia się wówczas nowa nazwa kraju Kraków i plemienia Krakowianie-Krakowiany. Nazwa Krakowian pojawia się w kronice Josippon z X stulecia. Nazwa Kraków oznaczała nie tylko gród, ale cały kraj od Karpat do Pilicy i Nidy.
Przypisy
1. ↑ Artykuł Janusza Bogacza, Muzeum Okręgowe w Tarnowie: „Czy jesteśmy Chorwatami?”
2. ↑ P. Urbańczyk, Trudne początki Polski, Wrocław 2008.
3. ↑ Rozmowa z prof. Władysławem Góralem: „Tajemnice krakowskich kopców”
4. ↑ K. Wachowski, Ślask w dobie przedpiastowskiej, Wrocław 1997, s.68-69
5. ↑ Kosmasa Kronika Czechów, tłum. Maria Wojciechowska, Wrocław 2006, s. 155.
6. ↑ G. Labuda, Studia nad początkami państwa polskiego, Poznań 1988.
Biała Chorwacja
Z Wikipedii
Mapa Polski z czasów Bolesława Chrobrego, obrazująca jedną z hipotez położenia Białej Chorwacji
Słowianie na przełomie VIII i IX wieku – mapa obrazująca jedną z hipotez położenia Białej Chorwacji
Mapa Europy, co prawda, zachodniej, z okresu powstania Descriptio civitatum et regionum ad septentrionalem plagam Danubii – można dostrzec Chrobację (bez rozróżnienia na Białą i Czerwoną) na Bałkanach, oraz w regionie późniejszej Małopolski
XIX-wieczna francuska mapa, obrazująca m.in. tereny obecnej Polski w IX w., obszar dzisiejszej Małopolski opisany jest jako Belochrobate
Narody i państwa słowiańskie w 1125 r. – mapa z 1855 r. Od granicy z Węgrami, aż za Sandomierz rozciąga się Chrobacia
Polska ok. 1000 r.. Wg mapy krainę o nazwie Chrobatia zamieszkują Wislane
Biała Chorwacja – terytorium historyczne o dyskusyjnym położeniu, znajdujące się w Europie Środkowej.
Źródła pisane
cdn.