Syberyjska tajga to jedno z ostatnich naprawdę dzikich i niedostępnych miejsc na Ziemi - tysiące kilometrów kwadratowych gęstych lasów, mnóstwo wygłodniałych zwierząt i mrozy, które atakują ze wzmożoną siłą już od września i trzymają czasami do maja. Tajga rozciąga się od arktycznych rejonów Rosji, aż na południe - do Mongolii i na wschód - do Pacyfiku. Ciągnie się od półwyspu Skandynawskiego aż do Oceanu Spokojnego. Stąd, dość przypadkowe odkrycie rodziny Lykowów - w samym środku syberyjskiej tajgi - było szokiem dla ekipy naukowców. Kto mógł zdecydować się na życie w takim miejscu, 250 kilometrów od najbliższych ośrodków zamieszkanych przez człowieka? Dotychczas, uczeni badający ten nieprzyjazny dla człowieka teren byli przekonani, że tylko dzikie zwierzęta są w stanie przetrwać w tak skrajnie nieprzyjaznych warunkach. Wszystko zmieniło się w 1978 roku, kiedy śmigłowiec przelatujący nad tajgą przewoził grupę geologów. To wówczas zauważono miejsce, w którym na zboczu jednej z gór żyli ludzie. Jak to możliwe, że znaleźli się oni na obszarze oddalonym o ćwierć tysiąca kilometrów od ostatnich ludzkich osad? Aby to zrozumieć, trzeba wsłuchać się w skróconą wersję niezwykłej historii o meandrach rosyjskiej duszy, strachu przed człowiekiem i lęku przed Bogiem.
Ucieczka na koniec świata
Niewiele wiadomo o kulisach pierwszego kontaktu z rodziną, która utknęła w czasie i trudnym do wytłumaczenia cudem przetrwała w najbardziej nieprzyjaznych ludziom ostępach tajgi. Spotkanie, do którego doszło w 1978 roku, musiało być niezwykłe - wszak członkowie rodziny Lykowów nie oglądali innych ludzi przez ponad 40 lat! Aby zrozumieć, jak to możliwe, trzeba opowiedzieć odrobinę o ich wierzeniach. Rosyjska rodzina należała do tzw. "staroobrzędowców", lub, jak wolą niektórzy - "starowierców" - wyznania które powstało na skutek rozłamu w Rosyjskim Kościele Prawosławnym. Odłam powstał wówczas, kiedy część rosyjskich prawosławnych nie uznała reformy liturgicznej upodabniającej obrzędy Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego do greckich. W ich ocenie, zmiany były herezją i wyrzeczeniem się jedynej prawdziwej wiary. Po reformie staroobrzędowcy masowo opuszczali swoje dotychczasowe miejsca zamieszkania i zakładali własne kolonie w miejscach odciętych od świata. Wiązało się to m. in. z przekonaniem o nadejściu Antychrysta i próbą ucieczki od cywilizacji. Kiedy sobór moskiewski uznał ich obrzędy za herezję, rozpoczęły się prześladowania starowierców, które trwały aż do końca XVII stulecia.
Prześladowania wróciły ze zdwojoną siłą wówczas, kiedy w 1881 roku Synod wydał broszurę, w której staroobrzędowców określono jako wewnętrznego wroga Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, z którym jakiekolwiek porozumienie jest niemożliwe. Wielu staroobrzędowców zdecydowało się na ucieczkę na Syberię po rosyjskiej rewolucji w roku 1917, kiedy bolszewicy rozpoczęli prześladowania religijne. Jeszcze gorzej było w roku 1930, kiedy Stalin zapowiedział "rozprawę" z religią, uznając ją za przeszkodę w budowie socjalistycznego społeczeństwa. Zaczęto zamykać cerkwie, klasztory, kaplice, synagogi i meczety.
Dlatego też, na fali wielu represji religijnych, Karp Lykow i jego żona Akulina podjęli decyzję o ucieczce. W podróży towarzyszył im 9-letni wówczas syn Savin i 2-letnia córka Natalia. W 1940 roku na świat przyszedł Dima, a dwa lata później ostatnie z dzieci - córka Agafia.
Pierwszy kontakt
Do niezwykłego spotkania doszło, kiedy radzieckich geologów wysłano w poszukiwaniu rudy żelaza. Setki kilometrów od granicy z Mongolią helikopter szukał dogodnego miejsca do lądowania. W pobliżu nienazwanego na mapach dopływu rzeki Abakan naukowcy spostrzegli prostokątną polanę, pokrytą długimi, ciemnymi bruzdami. Kiedy pilot zszedł niżej, stało się jasne, że to ogród i tym samym - dowód obecności człowieka! Grupie naukowców przewodziła Galina Pismenskaya - to właśnie jej wspomnienia zachowały się w spisanych później relacjach, na które powoływała się prasa opisując niecodzienne spotkanie.
Za potokiem ujrzeliśmy ich mieszkanie. Poczerniała, zniszczona chata obłożona była wszystkimi możliwymi śmieciami, które znaleźć można w tajdze - korą, deskami, słupami. Gdyby nie niewielkie - wielkości tylnej kieszeni w spodniach - okno, byłoby ciężko uwierzyć w to, że jacyś ludzie mogliby tam mieszkać. Ale mieszkali, bez cienia wątpliwości. Po chwili zauważyliśmy, że nasza wizyta została dostrzeżona - opisywała.
Dom, w którym mieszkała rodzina Lykowów (fot. smithsonianmag.com)
Kiedy otworzyły się drzwi do chaty, oczom naukowców ukazał bardzo stary człowiek, przypominający postać z bajki. Dziadek wyszedł na spotkanie zupełnie boso, w koszuli tak starej i tak często naprawianej, że wydawało się, iż jedynie cud powodował, że odzienie mężczyzny było jeszcze jedną całością. Podobnie wyglądały spodnie mężczyzny, na których kolejne warstwy łat ponaszywane były na inne łaty, tylko nieco starsze. Pismenskaya wspominała, iż staruszek miał olbrzymią brodę, a jego włosy były tak gęste, że ledwo dostrzec można było to, że to wciąż jest człowiek. Przypominał raczej wychudzone zwierzę stojące na dwóch łapach. Wyglądał na przelęknionego i jednocześnie zaciekawionego przybyszami.
Pismenskaya (po lewej) i Lykowowie (fot. smithsonianmag.com)
Radziecka geolog wspominała, że nie miała pojęcia jak zacząć rozmowę: Co powiedzieć na początku? Czułam, że muszę się odezwać pierwsza. Ale jak? - wspominała po latach. Witaj dziadku! Przybywamy z wizytą - powiedziała w końcu, zdając sobie sprawę jak bardzo dziwnie musiało zabrzmieć wypowiadane przez nią zdanie. Stary mężczyzna nie odpowiedział od razu. Podszedł bliżej do grupy naukowców i w końcu zaskakująco miękkim, wręcz delikatnym głosem rzekł: Cóż, skoro przybyliście już tak daleko, to równie dobrze możecie już wejść do środka.
Świat, który nie ma prawa istnieć
Kiedy naukowcy weszli do chaty zbudowanej pośrodku tajgi, poczuli się tak, jakby nagle cofnęli się w czasie o 500 lat. Cały "dom" składał się z jednego tylko pomieszczenia z malutkim oknem i paleniskiem na środku. Nagle, z wszechogarniającej ciemności i mroku wyłoniły się dwie przerażone, struchlałe postacie. Jak się później okazało, były to siostry - Agafia i Natalia. Przerażone płakały i krzyczały: To za nasze grzechy, to kara za nasze grzechy. Równie przestraszeni całą tą niezwykła sytuacją byli naukowcy, którzy wyszli przed lepiankę, chcąc uciec z tego mrocznego miejsca najszybciej, jak to tylko było możliwe.
Gdy w końcu ciekawość przezwyciężyła strach, stary Karp wyszedł razem z córkami na zewnątrz, aby przyjrzeć się dokładnie niespodziewanym gościom. Geologowie chcieli podzielić się z rodziną Lukov swoim jedzeniem - chlebem, herbatą i dżemem. Karp stanowczo odmówił, mówiąc, że jego córki nigdy w życiu nie miały okazji próbować chleba. Nigdy wcześniej go nie widziały! Pismenskaya wspominała, że na początku porozumieć można było się tylko ze starym mężczyzną. Obie dziewczyny rozmawiały ze sobą w dziwnym języku, zniekształconym przez lata życia w izolacji. Ich mowa przypominała przeciągłe, powolne gruchanie, a z rozmów wyłowić można było jedynie poszczególne słowa.
Agafia i Natalia Lykow (fot. smithsonianmag.com)
Dymitr i Savin Lykow (fot. smithsonianmag.com)
Powoli i stopniowo geologowie zaczęli poznawać tajemnice niezwykłej rodziny. Dowiedzieli się, iż Lykowowie przed 40 laty przybyli do tajgi z kilkoma garnkami, patelniami i z niewielką ilością butów i ubrań. Po latach zaczęli robić dla siebie odzienie z konopi, buty zaś wytwarzali głównie z kory. Ich dieta składała się z ziemniaków i korzonków. Nieustannie cierpieli z głodu, dlatego nauczyli się łagodzić łaknienie przeżuwając korę, korzenie i trawy. Wspominali szczególnie mroźną zimę (jak udało się później ustalić było to w 1961 roku), która zniszczyła wszystko to, co mieli w ogrodzie. To wówczas zjedli swoje skórzane buty. To tego roku zmarła Akulina, która oddawała swoje niewielkie porcje żywieniowe córkom, po to żeby dziewczęta mogły przeżyć. Pod koniec zimy matka zmarła, wycieńczona głodem.
Cud - jak mówił Karp - sprawił, że gdy mróz zelżał, w ogrodzie przetrwało jedno jedyne ziarno zboża, które stało się obiektem troski całej rodziny. Dzień i noc pilnowali, aby zasadzony skarb zakiełkował, zanim zjedzą go myszy czy wiewiórki. W późniejszym czasie największą pomocą w walce z głodem okazał się najmłodszy z braci - Dymitr, który nauczył się polować i zastawiać pułapki na zwierzęta. Potrafił spędzać długie tygodnie poza domem na łowach. Z czasem, między geologami a rodziną Lykowów wytworzyła się niezwykła nić porozumienia i sympatii. Naukowcy opowiadali o współczesnym świecie i słuchali o życiu w tajdze. Co najbardziej dziwiło starego Karpa i jego dzieci? Absolutnie wszystko. Nie mogli uwierzyć, że człowiek wylądował na Księżycu. Przerażał ich celofan, który jeden z rosyjskiej ekipy geologów gniótł w dłoni. Stary Lykow był przekonany, że człowiek ten gniecie szkło, ale z jakiegoś niezrozumiałego dla niego powodu nie kaleczy swojej dłoni.
Na początku nie chcieli żadnych prezentów. Zdecydowanie i kategorycznie odmawiali przyjmowania pożywienia od obcych. Później dopiero zgodzili się na przyjęcie soli - bez której życie było, w ich zgodnej ocenie, prawdziwym koszmarem. Kiedy oswoili się z niezwykłymi przybyszami, z zaciekawieniem oglądali noże, widelce i łyżki. Kiedy pokazano im telewizję, Karp usiadł na wprost ekranu i zaczął się modlić, przepraszając za grzechy.
Bez szczęśliwego zakończenia
Niestety, historia niezwykłej rodziny z tajgi ma smutny epilog. Kontakt z cywilizacją, nowoczesnością i światem współczesnym skończył się bardzo tragicznie. Zaledwie trzy lata po odnalezieniu, Savin i Natalia zachorowali na nerki i nie udało się ich uratować. Tego samego roku na zapalenie płuc zmarł Dymitr. Kiedy jego zdrowie zaczęło się pogarszać, naukowcy którzy odwiedzali rodzinę w tajdze regularnie, zaproponowali, że przewiozą go do szpitala, gdzie będzie go można wyleczyć. Chłopak nie chciał opuścić ojca i najmłodszej z sióstr. Powiedział: Nie możemy tego zrobić. Człowiek żyje tak długo, jak długo Bóg pozwala mu żyć.
Nie ulega wątpliwości, że śmierć trójki rodzeństwa była konsekwencją kontaktu z chorobami świata współczesnego, na które żaden z Lykowów nie był przygotowany i odporny. Po śmierci Savina, Dymitra i Natalii geologowie przekonywali Karpa (będącego wówczas mocno po osiemdziesiątce) i jego ostatnią pozostałą przy życiu córkę Agafię, żeby opuścili las i zamieszkali w cywilizowanym świecie. Ci nie zgodzili się nawet wówczas, gdy udało się odnaleźć dalekich krewnych rodziny, którzy gotowi byli przyjąć staruszka i jego córkę pod swój dach.
Agafia, ostatnia z Lykowów
Karp odszedł z tego świata 16 lutego 1988 roku, 27 lat po śmierci jego żony Akuliny. Agafia pochowała ojca na górskim stoku i do dziś mieszka w domu pośrodku tajgi.
Miejsce, w którym Agafia pochowała swojego ojca (fot. smithsonianmag.com)
Ostatni kontakt z nią miał miejsce stosunkowo niedawno - 20 stycznia br., kiedy rosyjski profesor Igor Nazarov otrzymał odpowiedź na swój list. Kobieta przetrwała pierwszą połowę zimy i - jak zapewnia - dzięki Bożej łasce pozostaje w dobrym zdrowiu.
List, napisany języku staro-cerkiewno-słowiańskim do Nazarova (fot. sibmedport.ru)
Utrzymuje kontakt ze światem dzięki ekspedycjom naukowym, które zaciekawione niezwykłą historią jej rodziny co jakiś czas odnajdują ją pośrodku tajgi. Wszyscy namawiają staruszkę, aby porzuciła życie w leśnych ostępach i zdecydowała się na życie w "cywilizowanym" świecie.
Ostatnie zdjęcie Agafii wykonane w styczniu 2013 roku przez członków jednej z ekspedycji naukowych, które odwiedzają ostatnią z Lykowów (fot. sibmedport.ru)
Agafia odmawia. Równie stanowczo i zdecydowanie, co jej ojciec.
(Artur Ceyrowski, RC, niewiarygodne.pl)
