1. Hipertermia w leczeniu onkologicznym - zastosowanie i wskazania .
Hipertermia onkologiczna to dynamicznie rozwijająca się metoda komplementarnego leczenia chorób nowotworowych, która polega na ukierunkowanym zastosowaniu energii cieplnej w leczeniu raka.
Hipertermia w onkologii znajduje zastosowanie przede wszystkim w skojarzeniu z chemioterapią i radioterapią – zwiększa ich skuteczność oraz efektywność. Sztuczne podnoszenie temperatury ciała nie jest metoda nową, w medycynie znane jest już od czasów antycznych. „Kolebką” nowożytnej hipertermii są Niemcy. Obecnie hipertermia przeżywa tam swój renesans i jest stosowana jako jeden z głównych filarów postępowania w onkologii w ponad 300 placówkach medycznych. W wielu ośrodkach uniwersyteckich na świecie stosowane jest skojarzone leczenie nowotworów z wykorzystaniem hipertermii, chemioterapii oraz immunoterapii.
Jak przekonuje Pani Joanna Konarzewska-Król, ekspert z Centrum Medycznego Onkologii i Hipertermii w Warszawie: w Polsce jeszcze do niedawna lecznicze działanie hipertermii było traktowane trochę w kategoriach egzotycznego odłamu medycyny. Postrzeganie hipertermii zmienia się jednak w związku z jej udowodnioną naukowo skutecznością.
Obecnie mamy w Polsce około 10 ośrodków stosujących tę metodę.
Są to również wielkie placówki publiczne: Białystok, Instytut Onkologii w Warszawie im M. Skłodowskiej Curie na Roentgena, Wielkopolskie Centrum Onkologii w Poznaniu, WUM – Szpital Bródnowski w Warszawie oraz kilka placówek prywatnych – Warszaw, Kraków, Rybnik czy Gliwice.
Hipertermia jako komplementarna metoda leczenia nowotworów wpisuje się w coraz bardziej popularne postrzeganie choroby nowotworowej jako schorzenia wymagającego podejścia wieloaspektowego, interdyscyplinarnego i holistycznego. Hipertermia raka jako komplementarna metoda leczenia nowotworów jest skuteczna we współpracy z terapiami konwencjonalnymi, takimi jak: chemioterapia, radioterapia czy immunoterapia. Celem hipertermii w onkologii jest tworzenie stanu gorączki, który aktywuje układ odpornościowy pacjenta i niszczy komórki nowotworowe w organizmie.
Kiedy temperatura ciała jest podwyższona i oscyluje wokół 38,5°C, gorączka sygnalizuje systemowi odpornościowemu, że należy zacząć walkę i rozpocząć proces leczenia organizmu. Poziom krwinek odpowiedzialnych za ochronę organizmu (tj. leukocytów) zwiększa się i zaczyna ingerować w niekorzystne czynniki w organizmie. HIPERTERMIA RAKA - MEDYCYNA KOMPLEMENTARNA Termin „medycyna komplementarna” stosowany jest w celu opisania wybranych praktyk medycyny alternatywnej, które są stosowane w powiązaniu z medycyną konwencjonalną lub jako jej uzupełnienie. W przeciwieństwie do medycyny alternatywnej, która zastępuje leczenie konwencjonalne, medycyna komplementarna stanowi uzupełnienie tradycyjnego leczenia konwencjonalnego w celu wsparcia jego działania oraz wzmocnienia korzyści terapeutycznej dla pacjenta.
Podczas ostatnich kilkunastu lat zostało opublikowanych ponad 30 badań klinicznych (w tym 17 badań III fazy) dotyczących pomiaru skuteczności i wykorzystania hipertermii w leczeniu onkologicznym. Badania prowadzone były w wiodących ośrodkach europejskich i północno-amerykańskich.
Wyniki prób klinicznych potwierdzają skuteczność hipertermii w połączeniu z radioterapią i chemioterapią w leczeniu mięsaków, czerniaka, nowotworów głowy i szyi, mózgu, płuc, przełyku, piersi, pęcherza moczowego, odbytnicy, wątroby, jajnika, szyjki macicy i skóry.
Badania udowodniły lepszą kontrolę miejscową mięsaka tkanek miękkich w obserwacji dwuletniej z 12% do 37% oraz czerniaka z 28% do 46%.
Zastosowanie hipertermii wiązało się z większym odsetkiem całkowitych remisji raka piersi z 38% do 60% oraz zaawansowanego raka szyjki macicy odpowiednio z 57% do 83%. Leczenie skojarzone poprawiło odsetki dwuletnich przeżyć u pacjentów z glejakami mózgu z 15% do 31%.
Ciekawie przedstawiają się wyniki badania Martine Franckena z udziałem 114 chorych z miejscowo zaawansowanym rakiem szyjki macicy poddanych 12-letniej obserwacji opublikowane w International Journal of Radiation Oncology, Biology, Physics w 2008 roku. Wyniki badania wskazują na znamiennie wyższy odsetek wieloletnich przeżyć u chorych leczonych radioterapią i hipertermią – po 12 latach obserwacji żyło 37% chorych leczonych dwiema metodami i 20% leczonych jedynie radioterapią. (Franckena M i wsp. Long-term improvement in treatment outcome after radiotherapy and hyperthermia in locoregionally advanced cervix cancer: an update of the Dutch Deep Hyperthermia Trial. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2008 Mar 15;(4).
Fot. 1 i 2: Aparatura do hipertermii miejscowej
HIPERTERMIA W LECZENIU ONKOLOGICZNYM – RODZAJE I MECHANIZM DZIAŁANIA
W hipertermii onkologicznej rozróżnia się hipertermię miejscową oraz hipertermię całego ciała (ogólnoustrojową). W onkologii konwencjonalnej główne badania powstały w oparciu o zalety płynące z wykorzystania hipertermii w połączeniu chemioterapią lub radioterapią.
Hipertermia miejscowa to metoda, w której ciepło jest stosowane tylko i wyłącznie na guza (miejscowo), więc pozostawia to zdrowe tkanki poza wpływem ciepła. Jednym z powodów, dla których hipertermia miejscowa jest efektywna stanowi fakt, że komórki nowotworowe zawierają w sobie inny rodzaj białka, które jest grubsze i o wiele większe niż normalne.
Podczas zabiegu, ten typ białka wchłania energię podczas wystawienia na pole elektromagnetyczne MRI. Powoduje to nagrzanie komórki nowotworowej do bardzo wysokiej temperatury 42°C.
Sąsiadujące zdrowe komórki nie są objęte tym działaniem w ogóle, dzięki czemu nagrzewają się w o wiele mniejszym stopniu. Hipertermia całego ciała skupia się głównie na aktywowaniu całego systemu immunologicznego.
Gorączka pobudza system odpornościowy pacjenta do niszczenia komórek nowotworowych i powoduje zwiększone reakcje odpornościowe w całym ciele.
Sztuczna, generowana elektrycznie z zewnątrz hipertermia przyczynia się do wzrostu temperatury czy to w obrębie guza nowotworowego (hipertermia miejscowa), czy to w całym organizmie (hipertermia całego ciała) i dlatego stanowi dobre uzupełnienie chemioterapii lub radioterapii.
Przy hipertermii miejscowej wykorzystywana jest tzw. metoda pojemnościowa: pacjent działa jak izolator umieszczony między dwiema aktywnymi elektrodami i staje się swoistym kondensatorem pomiędzy elektrodami.
Podczas zabiegu hipertermii tkanka nowotworowa podgrzewana jest z zewnątrz do temperatury 38 – 42 stopni Celsjusza.
Taka zmiana temperatury prowadzi do niedoborów tlenu i substancji odżywczych w obrębie guza nowotworowego. W ten sposób dochodzi do zakwaszenia podgrzewanych komórek i zakłócenia komórkowej przemiany materii, co może być przyczyną autodestrukcji czyli tzw. apoptozy poszczególnych komórek guza. Co ważne, podwyższona temperatura nie powoduje uszkodzenia zdrowych komórek, które w warunkach podwyższonej temperatury funkcjonują normalnie.
Dzięki dowolnej regulacji aplikowanej energii, leczenie może być dostosowane do danego pacjenta i specyfiki jego guza. Hipertermia była początkowo stosowana jako terapia niezależna. Z czasem zaczęto używać jej w połączeniu z terapiami konwencjonalnymi (chemioterapią i radioterapią), a w niektórych ośrodkach – eksperymentalnie – w połączeniu z hormonami czy w połączeniu z terapią immunologiczną.
Lata badań pokazały, że sama hipertermia jest bezpieczną metodą dla większości pacjentów, którzy zmagają się z różnymi typami nowotworów. Biologiczne działanie hipertermii jest wielorakie. Jako metoda samodzielna zmienia ona profil odpowiedzi immunologicznej organizmu, stymulując go do wzrostu odpowiedzi na obecność nowotworu. Komórki nowotworowe są niewidoczne dla systemu immunologicznego, ale zmieniają się pod wpływem podwyższonej temperatury.
Na ich powierzchni tworzą się “białka szoku cieplnego” HSP70, HSP 76 tj. proteiny, które sprawiają, że komórki nowotworowe stają się widoczne dla systemu immunologicznego.
Białka te aktywują limfocyty T do bezpośredniego niszczenia komórek rakowych i są dla nich swoistym drogowskazem do komórek nowotworowych. Ogólnoustrojowe wzmocnienie immunologiczne pod wpływem gorączki działa poza tym wzmacniająco na cały organizm pacjenta uśmierzając przy okazji ból i poprawiając przemianę materii. Hipertermia lokalna nowotworów w Europejskim Centrum Zdrowia Otwock – audycja telewizyjna
https://youtu.be/8L18RQ-fnV4
HIPERTERMIA RAKA W EUROPEJSKIM CENTRUM ZDROWIA W OTWOCKU 2016
Europejskie Centrum Zdrowia w Otwocku - jeden z najnowocześniejszych ośrodków onkologicznych w Polsce, który specjalizuje się w nowoczesnym leczeniu raka piersi, zaprasza pacjentki onkologiczne na konsultacje dotyczące możliwości zastosowania u nich innowacyjnej terapii skojarzonej: radioterapia z hipertermią.
Zapisy i informacje pod numerem: 22 710 33 00 lub na stronie www.inn4health.com/14/hipertermia
Za wzmacniające efekty hipertermii w skojarzeniu z radioterapią odpowiadają różne mechanizmy.
Radioterapia jest tym bardziej skuteczna, im wyższy jest poziom tlenu w docelowym obszarze.
Skutecznym sposobem zwiększenia natlenienia w obszarze docelowym, jakim jest tkanka nowotworowa, jest umiarkowana hipertermia wykonywana w bliskim interwale czasowym z radioterapią.
Każda żywa komórka posiada mechanizm samo-naprawy pękniętej, podwójnej sprali DNA. Jeżeli po uszkodzeniu, komórka narażona jest na dodatkowe czynniki stresogenne, mechanizmy naprawcze są osłabione.
Ciepło jest jednym z takich czynników dla komórek. Dzięki wykorzystaniu hipertermii i zastosowaniu podwyższonej temperatury efekt radioterapii w obszarze docelowym jest wzmocniony i występuje więcej nekrozy.
Komórki niedotlenione oraz o niskim pH, także komórki w fazie S są mniej podatne na radioterapię – ale za to bardziej podatne na hipertermię.
Powstaje w ten sposób efekt komplementarny.
Obie terapie dobrze się uzupełniają.
Interakcja hipertermii i chemioterapii (leków cytotoksycznych) może być niezależna, uzupełniająca lub synergiczna.
Do głównych mechanizmów należą m.in. wzrost koncentracji cytostatyku wewnątrz guza poprzez zwiększone ukrwienie i większą przepuszczalność błony komórkowej wywołaną zabiegiem hipertermii, poprawa wewnątrzkomórkowego metabolizmu leków oraz wyższe tempo reakcji przy wyższej temperaturze środowiska.
Fot. 3 i 4: Aparatura do hipertermii całego ciała
HIPERTERMIA W LECZENIU RAKA – WSKAZANIA I ZASTOSOWANIE
W leczeniu onkologicznym stosuje się obecnie standardowo chirurgię, chemioterapię, radioterapię oraz hormonoterapię. Niestety nie we wszystkich przypadkach udaje się uzyskać zadowalające efekty leczenia. Wiąże się to z koniecznością poszukiwania nowych metod leczenia wspomagającego i poprawiającego wyniki leczenia. Hipertermia stała się metodą uznaną przez wielu onkologów i docenioną w medycynie ortodoksyjnej na całym świecie, a o jej popularności świadczy ponad trzydzieści tysięcy publikacji naukowych, odnotowanych przez fachową, recenzowaną prasę medyczną. Lekarze, stosujący w praktyce metodę hipertermii wymieniają swoje doświadczenia w ramach Europejskiego Towarzystwa Hipertermii Onkologicznej (ESHO – European Society for Hipertermic Oncology). Hipertermia jest powszechnie stosowana w Europie Zachodniej, Stanach Zjednoczonych czy Japonii. W samych tylko Niemczech hipertermię stosuje się w ponad 300 placówkach (28% to duże kliniki i 72% to prywatne praktyki). Hipertermia może być stosowana w przypadku wszystkich typów nowotworów (poza nowotworami krwi) i na różnych etapach zaawansowania choroby nowotworowej.
Wiek czy stopień zaawansowania choroby nie odgrywa znaczenia.
W zaawansowanym stanie choroby nowotworowej stosuje się hipertermię także jako metodę wspomagającą leczenie bólu nowotworowego. Decyzje odnośnie kwalifikacji pacjenta podejmuje lekarz podczas indywidualnej konsultacji.
Efekty leczenia zależą od wielu czynników takich jak rodzaj nowotworu, stadium i stan zaawansowania choroby oraz od indywidualnych predyspozycji pacjenta. Dotychczas przeprowadzono liczne badania kliniczne oceniające skuteczność metody hipertermii w skojarzeniu z chemioterapią i radioterapią.
Badania te dotyczyły wielu rodzajów nowotworów, w tym czerniaka, mięsaka, nowotworów szyi, piersi, nowotworów przełyku, pęcherza, nowotworów odbytnicy, wątroby, macicy, nowotworów otrzewnej. Wykazano znamienną poprawę wyników leczenia przeciwnowotworowego u pacjentów, u których dodatkowo zastosowana została ta metoda, w porównaniu z pacjentami, którzy poddani zostali tylko tradycyjnym metodom leczenia. Wykazano synergistyczne działanie hipertermii w połączeniu z klasycznym leczeniem.
Badania prowadzone w Roswell Park Center Institute w Buffalo (Nowy Jork), wykazały że wszystkie metody hipertermii są dobrze tolerowane, bez widocznych efektów niepożądanych związanych z niewydolnością wątroby, serca, nerek czy płuc. Niemniej, pacjenci zmagający się z chorobami serca czy guzami mózgu powinni być pod szczególną kontrolą personelu. Hipertermii nie można wykorzystywać w przypadku chorych z rozrusznikiem serca oraz u osób z nadwrażliwością termiczną.
Liczne zalety hipertermii raka wymienia Pani Joanna Konarzewska-Król, ekspert z Centrum Medycznego Onkologii i Hipertermii w Warszawie: Hipertermia jest postępowaniem nietoksycznym i nie powoduje skutków ubocznych. Leczenie można łatwo dostosować do indywidualnych potrzeb pacjenta. Może być stosowane do leczenia wspomagającego prawie wszystkich rodzajów nowotworów i na różnych etapach zaawansowania choroby. Podnosi jakość życia chorego, wydłuża czas przeżycia pacjenta, redukuje skutki uboczne chemioterapii oraz radioterapii, działa przeciwbólowo oraz obniża ryzyko powstawania przerzutów nowotworowych.
JAK WYGLĄDA ZABIEG HIPERTERMII – PRZEBIEG, CENA, PROCEDURY
Każdorazowo decyzję o klasyfikacji pacjenta do leczenia za pomocą hipertermii podejmuje lekarz specjalista. Ustala on optymalny poziom temperatury, uwzględniając konkretną sytuację kliniczną tak, aby osiągnąć maksymalny efekt medyczny.
Konieczne może być wykonanie specjalistycznych badań: EKG, EKG wysiłkowego, pomiaru pO2, spirometrii, oznaczenia enzymów sercowych, elektrolitów i układu krzepnięcia krwi.
Każdy zabieg przeprowadzany jest w warunkach ambulatoryjnych, w obecności pielęgniarki, pod stałym monitorowaniem EKG, utlenowania krwi, tętna i ciśnienia, jak również ciągłym monitorowaniem ciepłoty ciała przez sondę temperaturową. Zabieg hipertermii lokalnej trwa od 45 – 60 minut, natomiast zabiegi hipertermii całego ciała trwają ok 3-4 godzin.
Ilość zabiegów jest zależna od stanu pacjenta oraz tego czy korzysta on już z radioterapii lub chemioterapii. W leczeniu hipertermią lokalną zaleca się najczęściej minimum 7-10 zabiegów. Cena pojedynczego zabiegu w pakiecie hipertermii lokalnej to koszt około 630 pln, zaś hipertermii całego ciała około 1400 pln.
Podczas zabiegu hipertermii lokalnej, pacjent leży na komfortowym łóżku podzielonym na 21 identycznych pól. Są one wyposażone w 20 wyściełanych segmentów oraz 1 elektrodę.
Pozycja elektrody na łóżku może być dowolnie zmieniana w celu jak najlepszego dopasowania do nagrzewanej części ciała. Druga elektroda umieszczona na ruchomym ramieniu) może być w dowolny sposób obracana i ustawiana na dowolnej wysokości.
W czasie zabiegu, przez obszar ciała pacjenta pomiędzy obiema elektrodami, przenika pole elektromagnetyczne o częstotliwości 13,56MHz. Obydwie elektrody są pokryte poduszkami wypełnionymi płynem służącym do chłodzenia elektrod a ich kształt pomaga w idealnym dopasowaniu się do powierzchni ciała.
Przed rozpoczęciem zabiegu hipertermii całego ciała rozebrany pacjent wchodzi za pomocą specjalnych schodków („IRAstep”) ponad górną belkę na siatkę leżanki i kładzie się na niej z głową skierowaną ku panelowi sterowania.
Po założeniu wszystkich potrzebnych sond pomiarowych (rektalna, pachowa, skórna oraz pulsoksymetr) pacjent zostaje przykryty prześcieradłem lub dużym ręcznikiem oraz folią termiczną (metalizowaną), która ma zapobiec utracie ciepła. Personel medyczny zwiększa stopniowo moc aparatury i czuwa przez cały czas trwania zabiegu nad pacjentem.
Aby maksymalnie zredukować stres u pacjenta, zaleca się, aby wraz ze wzrostem temperatury ocierać z jego twarzy pot za pomocą wilgotnej chusteczki oraz prowadzić z nim regularny dialog. Poza tym pacjent powinien być regularnie motywowany i zachęcany do poruszania kończynami pod przykryciem. Kojąco działa również relaksacyjna muzyka w tle.
Po zakończeniu zabiegu pacjent powinien jak najszybciej owinąć się ręcznikiem lub ubrać szlafrok i udać się na spoczynek – najlepiej na jakieś 30 minut.
Po odpoczynku i powrocie do normalnej temperatury około zaleca się dodatkowo prysznic. Zaleca się, aby zabieg hipertermii odbył się zaraz po przyjętej przez pacjenta chemioterapii (najpóźniej w ciągu 24 godzin od podania cytostatyku).
W przypadku przyjmowania przez pacjenta onkologicznego radioterapii, warto, aby naświetlanie zostało poprzedzone zabiegiem hipertermii lub aby odbyła się ona do 12 godzina po naświetlaniu.
Z tego powodu w Centrum Medycznym Onkologii i Hipertermii w Warszawie pacjenci mogą korzystać na miejscu jednocześnie z chemioterapii oraz hipertermii.
W przypadku gdy radio- lub chemioterapia są przyjmowane w innym miejscu, zabiegi hipertermii umówione są w takich dniach i godzinach, aby jak najlepiej wykorzystać komplementarność wszystkich metod terapeutycznych.
Dzięki takiej procedurze efekt zastosowanej hipertermii raka będzie najlepszy – zauważa Pani Joanna Konarzewska-Król, ekspert z Centrum Medycznego Onkologii i Hipertermii w Warszawie
HIPERTERMIA RAKA, opracował Jarosław Gośliński, portal onkologiczny zwrotnikraka.pl, źródła: -dr hab. N. med. Krzysztofa Jeziorskiego z Centrum Onkologii – Instytutu im. M. Skłodowskiej-Curie w Warszawie, artykuł Hipertermia w leczeniu onkologicznym -R. Gorter, E.Peper, Fighting Cancer. A Nontoxic Approach to Treatment, -J. Skowronek, Hipertermia w leczeniu nowotworów złośliwych, Wielkopolska Izba Lekarska – Biuletyn Informacyjny, 3/2006 -J.J Skitkzi, E.A Repasky, Sharon S Evans, Hyperthermia as an immunotherapy strategy for cancer, Department od Surgical Oncology Roswell Park Center Institute, 2009, USA -National Cancer Institute –
www.cancer.gov/about-cancer/treatment/cam -American Cancer Society -
www.cancer.org/treatment/treatmentsands ... perthermia
ZOBACZ WIĘCEJ: HIPERTERMIA W LECZENIU ONKOLOGICZNYM – INFORMACJE
